sara 
moforaja
Poruka: 5288
Location: bogu za ledjima
 |
|
| RE: PORIJEKLO CELEBICA U MOSTARU - 1. dio |
|
Pregledao sam detaljnije sve stranice od kako me nije bilo na ovoj temi i vidim da ovaj tekst nisam nikada u cijelosti postirao, pa posto sam zapoceo ovaj tekst, sada vec 4 stranice ranije, odlucio sam da ponovo postiram ovaj prvi dio, a onda, za nekoliko dana, postirat cu i nastavak, pa da tako cijeli tekst bude na jednom mjestu. Nadam se da necete zamjeriti 
PORIJEKLO CELEBICA U MOSTARU - 1. dio
*NAPOMENA: Tekst koji slijedi napisao je Ismet Cumurija, a objavljen je u maju 2000. godine.
Po katastarnici iz 1687. godine Celebici su imali posjede u hercegnovskoj i risanskoj opstini. Od pada (Herceg) Novog u mletacke ruke 1687. godine pa sve do kraja prosloga vijeka u Boki Kotorskoj nije zivio niko od muslimana. Mustafa Celebic je 1668. godine zivio u Sovini kod Novog i bio je trgovac.
U Kutima u jugoistocnom dijelu Dabarskog polja ispod Kutskog Osoja imali su kulu, nedaleko od Cumurijine kule, na tri sprata gradjenu od tesanog kamena, a koja je danas u vlasnistvu Vojicica. Cumurije su imale kulu i u Pothumu, a u Kutima su imale dzamiju i harem. O kuli Celebica nemamo nikakvih podataka.
U Kutima su polovinom XVII vijeka zivjele muslimanske porodice: Abaze, Celebici, Cisisi, Cumurije, Hadziomeri, Hamzici i Huseinagici.
Zasigurno se zna da su Celebici porijeklom od Risna i Herceg Novog kao i mnoge mostarske i hercegovacke porodice. Otkuda ovih porodica u Risnu i Herceg Novom nije istrazeno, da li su autohtoni stanovnici tih tada hercegovackih krajeva ili su dosli sa istoka, preko i iz Turske?! Celebici su preko Nevesinja, Stoca, Popovog polja, naselili se do Mostara i Konjica. Istoricar Jevto Dedijer u svojoj knjizi “Hercegovina” nam je ostavio podatak da su za vrijeme turske uprave u Popovom polju u selu Dracevu zivjele muslimanske porodice Celebici.
Gruntovne knjige u Stocu (ne znam da li su sacuvane nakon rata 1992. - 1995.) nam kazuju da su Celebici imali u posjedu i svoje parcele sa toponimom Celebicevina na podrucju Predolja i Hrguda koje su upisane u jednu katastarsku opstinu.
Teolog i istorièar hadzi Hivzija Hasandedic u svojoj knjizi “Muslimanska bastina u Istocnoj Hercegovini” (1990. godine) tvrdi da su Celebici imali svoje cardake, te da su pod napadima uskoka i hajduka preko Stoca dosli u Blagaj, a poslije i u Mostar (polovinom XVII vijeka).
U sidzilu Blagajskog kadije upisan je Ibrahim Celebic (1811. godine) koji je zivio u Blagaju (juzna Hercegovina).
Celebic Mehmed-aga, sin Ibrahim-age, umro je 1310. godine (1892. godine) i sahranjen u haremu kod dzamije u Galcicima.
Od polovine XVIII vijeka u selu Dracevice, juzno od Mostara, je zivjela porodica Celebica (Ahmeda - 1796. godine) sto nam kazuje sidzil Blagajskog kadije.
Godine 1186. (1772. godine) uzeo je Abdulah-aga Celebic na licitaciji za godinu dana u Nevesinju postu, na zakup za 354 grosa.
Mehmed efendija i Dervis efendija Celebic je sigurno u sultan Bajazid Velijinoj (carskoj) dzamiji ili medresi i mektebu vrsio neku vjersku duznost. Do rata 1992. godine u Bijenji (nevesinjska opstina) zivjeli su Celebici, a mostarski Celebici su imali posjede u Rabini (nevesinjska opstina) uz ostale mostarske porodice: Cisice, Dande, Hadzice, Kajtaze, Ridjanovice i Zuljevice. Takodje, i ostale mostarske porodice imale su posjede na podrucju nevesinjske opstine, i to: Bosnjici, Brajevici i Drace u Krekovima, Cadre u Ziljevu, Glavovici, Parente i Vilogorci u Biogradu, Dokare i Tenze u Koleskom, Kajani u Hrustima, Krpe i Kurti u Kljunima, Lakisici u Sopiljima, Muslibegovici i Rizvanbegovici u Luki, Nove u Grabovici, Puzici i Sarici u Zovom Dolu.
Mostarski Celebici su imali krajem proslog vijeka posjede u Jasenjanima i u Zijemljima. Preko proljeca i ljeta su odlazili na svoj posjed, a preko jeseni i zime su zivjeli u Mostaru.
Pred Drugi svjetski rat i u razdoblju od 1941. godine do rata 1992. godine u Mostaru je zivjela pravoslavna porodica iz Podgorice (Crna Gora) Marko (1895.-1971.) i Jelisava (1911.- 1997.) Celebic poznate terzije (krojaci) i abadzije (krojaci kapa) koji su do kraja svog zivota krojili etno-nosnje velike muzejske vrijednosti.
(Nastavlja se)
Dragi MosHer dobro nam dosao ljepo te vidjeti  
___________________________________________________________________
Drzite srecu kao pticu: sto njeznije i lakse ?Bude li se osjecala slobodnom ostace Ti rado u ruci"
|
|
 02-18-2010 19:01 |
   |
MosHer 
brato
Poruka: 653
Location: U. S. of A.
pokretac teme 
|
|
|
| 02-19-2010 05:46 |
  |
MosHer
brato
Poruka: 653
Location: U. S. of A.
pokretac teme
|
|
|
| 02-19-2010 05:52 |
|
MosHer
brato
Poruka: 653
Location: U. S. of A.
pokretac teme
|
|
| PORIJEKLO CELEBICA U MOSTARU - 2. dio |
|
PORIJEKLO CELEBICA U MOSTARU - 2. dio
*NAPOMENA: Tekst koji slijedi napisao je Ismet Cumurija, a objavljen je u maju 2000. godine.
Mustafa Celebic zivio je u Mostaru 1771. godine na Luci. U mahali Luka nalazi se i danas Celebica sokak.
Neki od potomaka ove porodice imao je mali cardak sa coskom uz samu Carsku dzadu - Carski drum (danasnja Glavna ili Ulica Marsala Tita). Mislim da je pomenuti cosak nestao jos prije rata 1941. - 1945. godine. Cardak se, ipak, odrzao do proslog rata 1992. - 1995. godine iako je bio narusen zubom vremena.
Batinic u svome radu navodi da je u Celebica cosku udavljen Mehmed Dadic, mostarski ajan, te da je u njemu odsjeo Omer Rizvanbegovic kada je dosao u Mostar za muteselima.
U porodici Celebica je bila ljepotica Habiba Celebic zvana Biba sto nam kazuje i spjevana piesma sevdalinka koja je na repertoaru mnogih pjevaca preradjena. Ovim povodom iskazat cu je u njenom izvornom obliku kako sam je i pronasao u staroj bastini.
Cudna jada od Mostara grada
Kako mladost zbog ljubavi strada
U Habibe Celebica zlata
Svaka rijec hiljadu dukata.
Jadna Biba bole bolovase
U bolu je majka prevrcase.
Sceri Bibo, i rumena ruzo
Kazi majci sta te boli duso?
Mene boli i srce i glava
Sto moj Ahmo u logoru spava.
Kakav Ahmo, voda ga odnijela
Zbog njega si Bibo oboljela.
Sunce sjeknu te Habiba jeknu
Sunce granu Habiba izdahnu.
Rano Ahmo iz logora podje
Niz svu Luku mimo Bibe prodje.
Sretaju ga Ahmini jarani
Zdravo glava, Biba je izdahla.
Nakon rata 1992.-1995. godine iznikao je moderni cardak (kuca) sa dva balkona cija je ograda ukrasena modernim salivenim betonskim trobozanima. Ostade sjecanje na prohujala vremena, te spomen na stari cardak sa coskom iz bogate bastine muslimana, Celebica.
Sve do rata 1992. godine zivio je poznati Mostarac Sulejman (1918.-1997.) i njegova supruga Nadjija (1923.-1997.) zvana Nadja Celebic. Bili su vrsni umjetnici na ukucavanju ornamenata nase bosanskohercegovacke bastine. Radili su u ducanima Potkujundziluka - stare mostarske trgovacke carsije iz turskog perioda. Sahranjeni su u Mostaru, u haremu uz hadzi Ibrabim-age Sarica dzamiju.
Izmedju Jablanice i Konjica na samoj obali Jablanickog jezera, u strani, smjesteno je malo mjestasce Celebici. Da li je ovo mjesto dobilo svoje ime po prezimenu Celebic koji su mozda nekada zivjeli na ovim terenima, nije mi poznato.
Iz prikupljene dosadasnje dokumentacije u Mostaru su u 1984./85. godini zivjeli sljedeci clanovi porodice Celebic:
Celebic Belkisa, Celebiæa ulica br. 11/1
Celebic Edin - Miro, Tutina br. 6a
Celebic Emina, Milavica br. 8
Celebic Enver, X hercegovacke brigade br. 18
Celebic Jelisava, Marsala Tita br. 84
Celebic Mirsad, Ulica XXXV br. 2
Celebic Mirza, Matije Gupca br. 16e
Celebic Osman, Ante Zuanica br. 16/5
Celebic Resad, Kragujevacka br. 6
Celebic Rifat, Rude Hrozniceka, br. 2
Celebic Salih, Avenija 14. februar br. 21
Celebic Salko, Rudarska br. 35
Celebic Sulejman, Faladzica br. 3
Celebic Sulejman, atelje, Stari most br. 3 (Hendek)
Celebic Sacir, Brace Fejica br. 58
Celebic Sacira, Avenija 14. februar br. 22
U ratu 1992.-1995. godine Celebici su raseljeni po cijelom svijetu.
___________________________________________________________________
"Hrabrost je odbraniti sebe od drugog, a junastvo odbraniti drugog od sebe samog!"
|
|
| 02-20-2010 03:43 |
|
MosHer
brato
Poruka: 653
Location: U. S. of A.
pokretac teme
|
|
| Bogatstvo MuslibegoviÆa KuÆe |
|
Deni, dragi prijatelju, HVALA TI
BOGATSTVO MUSLIBEGOVIÆA KUÆE
*NAPOMENA: Tekst koji slijedi napisao je Šemsudin Zlatko Serdareviæ, a objavljen je u novembru 2006. godine!
Umijeæe starih graditelja
Pored briljantno i produhovljeno riješene arhitektonske èipke mostarskih èaršija, posebno Podkujundžiluka i Prijeèke, u kojima se reflektuje smisao starih graditelja za harmonièan odnos volumena, razuðenost i sklad formi i konaèno za imperativno postavljenu funkcionalnost, posebnu karakteristiku grada na Neretvi èine mahale sa reprezentativnim stambenim kompleksima. Arhitektonska i urbanistièka scenografija starog Mostara uistinu je djelo umjetnika jer je raðena po mjeri i potrebi èovjeka. Do danas se saèuvalo samo nekoliko stambenih kompleksa ali ipak dovoljno da se pažljivom analizom može doæi do dragocjenih zakljuèaka ne samo o kulturi stanovanja nego i o nivou tadašnje stambene arhitekture a time i do specifiènosti u odnosu na druge prisutne stilove. Meðu reprezentante takvih objekata spadaju: Muslibegoviæa, Kajtazova, Bišæeviæa, Lakišiæa, Kolakoviæa, Velagiæa i Alajbegoviæa kuæe.
Na poèetku analize bilo kojeg od navedenih objekata, dolazimo do dragocjenog zakljuèka da je ovdje rijeè o bogatstvu zastupljenih i isprepletenih uticaja; autohtonog, orijentalnog i mediteranskog. Za gradnju se koriste prirodni materijali: kamen, drvo i kreèni malter. Centralni objekat je graðen na jedan boj sa jednim ili dva hajata otvorenim ka zapadu. Oko stambenog kompleksa sa avlijom i baštom podiže se visoki zid. Sobe imaju višeznaènu ulogu što znaèi da se koriste u razne svrhe. U savremenim stanovima to nije moguæe jer sam namještaj takav luksuz ne dozvoljava. Kuæe koje razmatramo imale su od namještaja samo musandere (plakare) i po obimu seæije što je pružalo moguænost polifunkcionalnosti.
Stambeni kompleks Muslibegoviæa kuæa nalazi se u Brankovcu, na raskrsnici ulica Osmana Ðikiæa i Braæe Lakišiæa. Centralni objekat sagraðen je u balkansko-osmanskom stilu u prvoj polovini XVIII vijeka a dograðen je 1875., tri godine pred kraj turske uprave. Begovska porodica mogla je priuštiti da sagradi kuæu na èetiri etaže –nisko prizemlje, prizemlje i još dva boja. Time je zauzela èelno mjesto po velièini objekata sagraðenih u Mostaru u osmanskom periodu, te zajedno sa Konakom kneginje Ljubice u Beogradu, koji se nalazi naspram Saborne crkve, predstavljaju najreprezentativnije objekte tog perioda ua prostorima ex Jugoslavije. Stambeni kompleks je uz asistenciju prof. dr. Amira Pašiæa, u okviru projekta rehabilitacije Starog grada, temeljito i struèno obnovljen od strane Aga Khan Trust for Culture i World Monuments Fund (AKTC/WMF). Poseban smisao za restauraciju, aktiviranje kuæe u turistièke svrhe a time i osjeæaj za njeno ureðenje pokazali su brižni vlasnici i domaæini Zehra i Tadžudin Muslibegoviæ. Kompleks Muslibegoviæa kuæa sastoji se od selamluka – muškog dijela, ekonomskog i porodiènog dijela, takozvanog haremluka. Danas postoje dvije kapije kroz koje se ulazi u avlijske prostore ekonomskog dijela i u centralni objekt. Na kapijama se nalaze vrlo prosti i originalni mehanizmi – šæekala (mandal) kojim se vrata jednim potezom vertikalne letve zabravljuju (zamandale) sa unutrašnje strane. Za mnoge strance ovaj jednostavan ali vrlo efikasan mehanizam je prava zanimljivost. Kaldrmisane avlije prekrivene neretvanskim kamenim plohama u sivkasto bijelim tonovima, krase sofe sa tradicionalnim ukrasnim biljem: paparosom, mendušicama, alkatmerom, ružama, ðulbeharom, kadificama, hadžibegom, žarom, sabahhajrom, akšamhajrom, duhanima, ðevahirima, begonijama i šimširom. Izmeðu stambenog i ekonomskog dijela i ispred ulaza u glavni objekt, uzdižu se dva elegantna stabla palmi, uz japanske jabuke i mušmule, èeste stablašice u starim mostarskim kuæama. Kult cvijeæa bio je izuzetno razvijen u gradskim kuæama premda se oskudjevalo u vodi naroèito za ljetnih žega. Pogled iz sobe u potkrovlju, na ukusno postavljenu kaldrmu sa pravilnim geometrijskim figurama, predstavlja poseban vizuelni doživljaj.
Ekonomski dio graðen je na dva boja a služio je za smještaj žitarica, soli, šeæera, luka, grahovnica i drugih prehrambenih namirnica. Najveæi dio tih proizvoda porodica je ostvarivala od seljaka na ime najamnine za korištenje zemljišta. U drugom dijelu ekonomskog objekata se nalazila prostorija za fijaker, konjušnica i sijernica. U drugu avliju ispred èetveroetažnog stambenog objekta ulazi se kroz posebnu kapiju što jasno ukazuje na visok nivo kulture stanovanja. U sofama je raznovrsno cvijeæe kameleonskih boja što svemu daje posebnu ljepotu. U desnom uglu je kameni sto sa klupom iznad koje je granata lijana aktinidije. Nezaobilazni sadržaj ovakvih kuæa je avlijska èesma sa koritom a u zidu dolaf sa dekorativnim ibrikom. Proèelna, žbukom obložena fasada, nema akcentiranih ukrasa osim zubastog friza kojim je prvi boj vizuelno i fizièki odvojen od prizemlja i ukrasnog friza u pojasu nadprozornika prvog boja. Prvi friz je postignut nizom konzola – luèno zaobljenih kamenih gredica. Drugi friz se pruža u pojasu nadprozornika prvog boja. Ispod svakog prozora je romboidna plastièna dekoracija sa krugom u centru. Na luèni ulaz naslanja se istureni doksat sa dva pravougaona boèna i tri centralna prozora vitièastih završetaka. Sa donje strane doksat je obložen letvama i okvirnim nazubljenim vertikalama.
Na cijeloj kuæi nekada je bilo ukupno 56 prozorskih otvora, što jasno govori kolika se pažnja posveæivala prozraènosti i želji za sunèanoj svjetlosti. Danas ih ima 52 od èega 29 na proèelnoj fasadi. Prozori u niskom i visokom prizemlju imaju demire. Demiri su služili kao sigurno obezbijeðenje od provala i obièno su raðeni mrežasto od èeliènih šipki. Konzolne nastrešice u potkrovlju nemaju kosnike odnosno testeke. Obložene su lamperijom sa zubastim vertikalama koje vrlo dekorativno djeluju. Prilikom obnove objekta vlasnik je poštovao tradiciju što se vidi i po tome jer otvori nisu farbani. Svugdje je drvetu saèuvan prirodan izgled a to se posebno istièe na èistoj bijeloj fasadi. Harmonièan sklad orijentalnog poimanja graditeljstva oèituje se željom za vizuelnim prožimanjem objekta sa prirodnim ambijentom. Na primjeru Muslibegoviæa kuæe taj postulat se na najljepši naèin potvrðuje.
Ljetna kuhinja, mutvak, u pravilu je van objekta kako bi za ljetnih vruæina ukuæani bili pošteðeni visokih temperatura iz peæi i isparenja prilikom kuhanja hrane. Mutvak je pružao osvježenje za vrijeme objedovanja pri èemu se koristila sinija sa savatli demirlijom tevsijom i besofra, dugaèak peškir koji se prilikom jela stavljao preko podvijenih koljena. Zbog udobnosti za sjedenje su se koristile mekane vunene šilte. Nakon objedovanja sinija se vješala o klin na zidu èime bi se oslobaðao prostor za druge namjene.
Posebnu vrstu turskih dokumenata èine kassam-defteri, ostavinski ili diobeni spisi koje su donosili šerijatski sudovi odnosno kadije. U njima nalazimo dragocjene podatke o kuænim predmetima sve tri konfesije. Tu možemo vidjeti da su sinije, demirlije i besofre koristili pripadnici sve tri konfesije. Sinije su raðene u nekoliko velièina; najmanje su koristila djeca, dok bi gostima pripadala èast da budu za najveæim pošto bi im se iznosili brojni zijafeti. Jela bi se servirala u æasama, tevsijama i kubali sahanima sa ukrasnim poklopcom kako bi što duže zadržavali toplinu. Jelo se konzumiralo samo na jednom mjestu u kuæi kako bi se maksimalno održavala èistoæa što je osnovni uslov za obavljanje molitvi.
Ulaz u glavni objekat je veoma zanimljivo riješen i na njemu se reflektuje uticaj zapadne arhitekture. Presvoðen je sa dva kamena luka koji se oslanjaju na centralni stub sa kapitelom. Na lukovima zapažamo šest jabuka sa dvanaest zavojnica sa završecima u centrz i šestokraku zvijezdu lociranu izmeðu poèetaka lukova, iznad kapitela. Uokvirena je u kružnicu i nešto je nakošena udesno. Nju viðamo u džamijama, na pravoslavnim krstaèama i katolièkim crkvama u Dalmaciji. Davidova zvijezda se ranije ispisivala iza uha i na drugim mjestima tijela prilikom ”lijeèenja” nekih bolesti. Ona je jedno vrijeme bila zajednièki simbol sve tri monoteistièke vjere i kao takva predstavljala je kohezioni faktor. U islamu je jednom božijem poslaniku ime Daud (David) i otud poštivanje ovog znaka. Poviše Davidove zvijezde je tarih uklesan u kamenu kružnog oblika. Tekst je ispisan arapskim pismom, na arapskom jeziku a glasi: ”Kuæu sagradi Mehmed-beg Muslibegoviæ”.
U prizemlju je prostrani hajat sa nizom detalja. Sve sobe pa i hajati su zastrti æilimima domaæe proizvodnje sa autentiènim šarama i dekoracijama. Domaæini su u ostakljenoj vitrini izložili porodièni nakit, minðuše, pafte, toke, prstenje, ogrlice, žensku tašnu, silah, jelek i stari Kuran. Nekoliko dolafa u zidu potvrðuje da su korišteni za kljuèeve, svijeæe, lampe, ibrike i ðugume kao rashladna tijela ali i kao dekorativni predmeti. Iz hajata se ulazi u èetiri sobe u prizemlju a takav raspored je identièan i na gornjem boju. Modularni sistem osmanskog perioda ovdje se potpuno potvrðuje. Šest soba imaju kuæna kupatila hamandžike što govori o visokom stepenu higijene ukuæana. Hamandžici su ugraðeni u musandere tako da su potpuno skriveni od pogleda gostiju. Izmeðu ožljebljenih tavanskih greda (hatula) umetnute su letve – šimne, èime je tavan potpuno prekriven drvetom, što sobama daje posebnu toplinu. U donjem hajatu dolaf pored ulaznih vrata služio je za ostavljanje kljuèeva, dok je druga niša služila kao prostor za pranje ruku. U sjevernom dijelu hajata nalaze se basamaci sa trobozanima (drvena ograda od stubova ) kojima se ide do najveæe etaže.
Objekat i danas ima èatrnju sa dnom na koti nešto veæoj nego pod niskog prizemlja, tako da su ukuæani imali tekuæu vodu u unutrašnjosti kuæe što je itekako èinilo prednost za zimskih dana. Na gornje bojeve voda se iznosila u ibricima, ðugumima, testijama od gline, tendžerama, leðenima i drugom posuðu. Tokom posljednjeg rata stanovnici okolnih kuæa su izdašno koristili ovu èatrnju tako da je mnogim Mostarcima predstvljala pravu oazu i obezbijeðivala im sigurnost jer su se manje izlagali opasnosti od snajperista.
___________________________________________________________________
"Hrabrost je odbraniti sebe od drugog, a junastvo odbraniti drugog od sebe samog!"
|
|
| 02-23-2010 03:56 |
|
MosHer
brato
Poruka: 653
Location: U. S. of A.
pokretac teme
|
|
| OKUPACIJA MOSTARA 1878. GODINE – 1. dio |
|
I za ovaj tekst posebna ZHAVALA nasem dragom Denaniju
OKUPACIJA MOSTARA 1878. GODINE – 1. dio
*NAPOMENA: Tekst koji slijedi napisao je Jasmin Brankovic, a objavljen je u avgustu 2005. godine!
Austrougarska okupacija 1878. godine predstavlja, vjerovatno, najznacajniji u nizu burnih dogadjaja koji su potresali Bosnu i Hercegovinu kroz cijelo XIX stoljece. >> Okupacijom Bosne i Hercegovine od strane Austro-Ugarske 1878. godine nastupio je prelomni period u istoriji ove zemlje. Dr. Hamdija Kapidzic, Hercegovacki ustanak 1882. godine, Sarajevo 1958, 329. strana.<<
Prilike u Bosni i Hercegovini su, posebno od Karlovackog mira 1699. godine, bile predmetom interesovanja velikih sila. I prije otvaranja diplomatskih predstavnistava, ovim krajevima su iz razlicitih pobuda tajno ili javno krstarile strane diplomate, emisari, putopisci, obavjestajci, ekonomski i vojni strucnjaci. Iza njih su ostali brojni zapisi, izvjestaji, opisi, karte i planovi veceg ili manjeg obima i tacnosti. Interes za Bosnu i Hercegovinu intenzivira se obrnuto proporcionalno slabljenju moci Osmanskog carstva, tako da svoju kulminaciju dostize polovinom XIX stoljeca. >> Osmansko carstvo, cija je moc u Evropi pocela da slabi jos nakon Beckog rata (1683.-1699.), pokusava, posebno u XIX stoljecu, kada je na njenu stetu aktuelizirano Istocno pitanje, da reformama ucvrsti i ojaca svoj polozaj na Balkanu. Medjutim, ove reforme, proklamirane Hattisherifom od Gulhane (od 3.11.1839.) i Hattihumajunom (od 18.2.1856.) nisu donijele zeljeni rezultat, jer je Porta bila suvise slaba da bi ih mogla provesti.<< Ovo je vrijeme kada se na podrucju Bosanskog vilajeta otvara ili reaktivira najveci broj stranih diplomatskih misija. One posebnog znacaja locirane su slijedom okolnosti u Sarajevu i Mostaru, kao centrima od prvorazrednog upravnog, politickog, ekonomskog i vojnog interesa.
Stanje u Mostaru i Hercegovini pred austrougarsku okupaciju karakterizira opsta i politicka nestabilnost, koja je uzrokovana prvenstveno nerijesenim nacionalnim i agrarnim pitanjem, ali i brojnim spoljnim faktorima.
Posljednjih decenija osmanske vlasti intenzivira se politicko-propagandna i obavjestajna djelatnost susjednih juznoslavenskih zemalja, te Rusije i Austro-Ugarske na ovom podrucju. Ove aktivnosti se provode prvenstveno putem odgovarajucih crkvenih organizacija, koje se polako pretvaraju u orudja zainteresiranih ekspanzionistickih politika.
Nezavidna situacija, u kojoj se vec duze vremena nalazilo ozbiljno poljuljano Osmansko carstvo, te pojava nacionalnih pokreta, stvorili su pogodno okruzenje za uspjesno djelovanje stranih agentura. Mostar se zbog svog znacaja sam po sebi nametnuo kao popriste prelamanja njihovih interesa. Ovakva situacija postepeno vodi do izjednacavanja vjerskog i nacionalnog, odnosno do stvaranja netolerancije izmedju pojedinih vjerskih organizacija, te podvajanja unutar gradskog stanovnistva, ciji se dotadasnji odnosi mogu u najmanju ruku okarakterizirati kao podnosljivi.
Pedesetih godina XIX stoljeca snazno jaca pravoslavni elemenat u Mostaru, sto je narocito izrazeno na politickom, ekonomskom i kulturno-prosvjetnom planu. Mostarska pravoslavna opstina, potpomognuta domacim svestenstvom i krupnom trgovackom burzoazijom, ima vodecu ulogu medju pravoslavnim stanovnistvom Hercegovine. Upravo zbog te cinjenice, ona postaje instrument pomocu koga ruska politika osigurava provodjenje svojih interesa u rjesavanju istocnog pitanja na ovom podrucju. Propagandna aktivnost Rusije je prvenstveno usmjerena na stalno podgrijavanje teritorijalnih pretenzija Crne Gore prema Hercegovini, te ka stvaranju povoljne klime za pretvaranje ovdasnjeg pravoslavnog stanovnistva u dio srpskog nacionalnog korpusa.
Hercegovacki franjevci, kao nosioci hrvatske nacionalne ideje na ovim prostorima, najprije prikriveno, a zatim i otvoreno, iskazuju zelju za prikljucenje Bosne i Hercegovine Dvojnoj monarhiji. Tako se biskup Kraljevic, povodom vijesti da je Srbija zatrazila od Turske prikljucenje Bosne, “u ime katolika Hercegovine” obraca Porti i odlucno odbija svaku pomisao o prihvatanju ovakvog cina. Kraljevic, izmedju ostalog, istice da se u slucaju prestanka osmanske vlasti na podrucju Bosne i Hercegovine oni zele ujediniti sa narodima austrijskog carstva “s kojim su vezani svojom historickom prosloscu kao i mnogobrojnim drugim interesima moralnim i materijalnim”. >>mr. Esad Arnautovic, Politicke prilike u Mostaru i Hercegovini u posljednje dvije decenije osmanske vlasti, Casopis za kulturno i historijsko naslijedje “Hercegovina”, 9, Mostar 1997, 115. strana Uporedi: dr. Dominik Mandic, Etnicka povijest Bosne i Hercegovine, Rim 1967, 402. strana.<< Ovim je hercegovacko katolicko svecenstvo jasno iskazalo zelju za prikljucenje Bosne i Hercegovine Austro-Ugarskoj. Suprotstavljeni interesi dovode do pojave antagonizama u dotad relativno tolerantnim odnosima katolickog i pravoslavnog stanovnistva Mostara.
Novonastalim promjenama najteze se prilagodjavaju mostarski muslimani. Sredina, koju su do tada formirali i osjecali kao svoju, postaje nepovratno izlozena razlicitim spoljnim uticajima. Konfesionalna struktura gradskog stanovnistva se postepeno mijenja, a u grad uporedo prodire ruralni element sa svim svojim osobenim mentalitetom i obicajima.
Znacajna pomjeranja se dogadjaju i u pogledu rasporeda centara finansijske moci. Sve ovo, uz po Osmansko carstvo nepovoljna kretanja na medjunarodnom planu, stvara konfuziju i nesigurnost kod mostarskih muslimana. Poljuljani u svojim osnovnim vrijednostima, oni u potpunosti gube povjerenje u osmanske vlasti, sto ce se, kao i u slucaju cijele Bosne i Hercegovine, pokazati prilikom priprema za otpor austrougarskoj okupaciji.
Za razumijevanje ukupnih prilika od znacaja je i sagledavanje ekonomskog polozaja stanovnistva, koje je, posebno poslije Ustanka 1875.-1878. znatno osiromasilo. Situaciju su dodatno opterecivale brojne izbjeglice, koje su u ove krajeve stigle nakon zauzeca Niksica od strane Crnogoraca 1877. godine. I stanje u drzavnim sluzbama, posebno vojsci, bilo je izuzetno tesko, te je i njihovo nezadovoljstvo bilo jedan od znacajnih uzroka nesigurnosti. Snabdjevanje trupa u Mostaru je u to doba bilo tako lose, da su vojnici primali samo polovinu normalnih dnevnih obroka. Nezadovoljstvo ovakvim tretmanom, kao i drugi razlozi (visemjesecni nedostatak sredstava za place, te odjece i obuce), stvorili su brojne dezertere, od kojih je pokret otpora u velikoj mjeri regrutirao svoje borce. Zbog svega toga je situacija u Mostaru pred okupaciju 1878. godine bila veoma slozena, te se anarhija, koja je uskoro zavladala, dobrim dijelom odrazila i na predstojece dogadjaje.
(Nastavlja se)
___________________________________________________________________
"Hrabrost je odbraniti sebe od drugog, a junastvo odbraniti drugog od sebe samog!"
|
|
| 02-25-2010 01:24 |
|
tvrancic
moforaja
Poruka: 5028
Location: Umag - Mostar
|
|
|
| 02-25-2010 08:44 |
|
MosHer
brato
Poruka: 653
Location: U. S. of A.
pokretac teme
|
|
|
| 02-26-2010 03:25 |
|
MosHer
brato
Poruka: 653
Location: U. S. of A.
pokretac teme
|
|
| OKUPACIJA MOSTARA 1878. GODINE – 2. dio |
|
OKUPACIJA MOSTARA 1878. GODINE – 2. dio
*NAPOMENA: Tekst koji slijedi napisao je Jasmin Brankovic, a objavljen je u avgustu 2005. godine!
PRIPREME ZA OTPOR OKUPACIJI
Vijesti, koje su stizale iz razlicitih izvora o skorom ulasku austrougarske vojske u Bosnu i Hercegovinu, kao i Portine sluzbene objave, da se tome niko ne treba protiviti, unijele su pravu pometnju medju stanovnistvo Mostara. >>Austro-Ugarska je na Berlinskom kongresu, sazvanim za 13.06.1878. godine u cilju revizije odredbi San-Stefanskog mira, nakon brojnih pritisaka i zakulisnih igara dobila mandat evropskih velikih sila da okupira i pacificira Bosnu i Hercegovinu, sto je formulirano u clanu XXV kongresnih zakljucaka.<< Kao reakcija na sve ove dogadjaje, u gradu otpocinju burna previranja. Nakon informacija iz Sarajeva o formiranju Narodnog odbora, odnosno Vlade, te njene spremnosti da organizira stanovnistvo i pruzi otpor okupaciji, u Mostaru je odrzan sastanak zagovornika otpora, koji su takodjer izabrali svoje narodno predstavnistvo. >>Na sastanku muslimanskih prvaka, odrzanom u Sarajevu 5. juna 1878. godine, donesena je odluka o osnivanju Narodnog odbora sastavljenog od predstavnika svih vjeroispovjesti. Tri dana kasnije, formirana je Narodna skupstina, a 27. jula i Narodna vlada, koja je nakon svrgavanja osmanske uprave preuzela vlast u zemlji. O tome blize: Naucni skup Otpor austrougarskoj okupaciji 1878. u Bosni i Hercegovini, Akademija nauka i umjetnosti Bosne i Hercegovine, Posebna izdanja, knjiga XLIII, Odjeljenje drustvenih nauka, knjiga 8, Sarajevo 1979.<< Tom prilikom je za vojnog zapovjednika izabran Alijaga Hamzic, dok je Ali-efendija Haljevac imenovan civilnim upraviteljem. >>Martin Djurdjevic, Memoari sa Balkana (1858.- 1878.), Sarajevo 1997, 141.-142. strana.<< Istovremeno su hercegovacki prvaci, ili, kako se navodi, “vas narod hercegovacki, muhamedanci, pravoslavni i rimokatolici, slozno bratimski” 26. juna (9. jula) 1878. godine uputili pismo (izjavu) austrougarskom konzulu u Mostaru Stratzu. U pismu isticu svoju podrsku provodjenju reformi i povratku izbjeglog krscanskog stanovnistva iz Dalmacije, te zauzvrat mole austrougarsku vladu, da umjesto najavljenih okupacionih trupa imenuje i uputi u ove krajeve povjerenstvo i potreban broj cinovnika. >>Pismo su svojim potpisima i pecatima ovjerili: muftija hadzi Mustafa ef., hadzi Arif ef., hadzi Sakir ef., predsjednik obcine (mostarske – pr. aut.) Alajbegovic, Odbor krscanski, Odbor pravoslavni, Ibrahim beg Kapetanovic od Ljubuskog, Mustajbeg Lakisic, Mustafa ef. Orucevic, Ibrahim beg Basagic od Nevesinja, Ismail aga Saric od Stoca, Mula aga od Gacka, Alaga Dizdar, hadzi Mustafa ef. Cemalovic, hadzi Mustafa Trklja od Stoca ispred sva tri milleta, te clanovi obcine (mostarske) Alaga Hamzic, Mustafa aga Hadzi Selimovic, Mihajlo Anicic, Risto Santic, Gjorgjo Jelacic, Jovan Soldo, Juro Basadur, Blazko Zelenika i Simun Milicevic. Haus-, Hof- und Staatsarchiv Wien, Politisches Archiv des Ministerium des Aussern, Kt 225, fol. 16.<<
Kada je rijec o vojnim jedinicama u periodu pred okupaciju, u Mostaru je, tacnije nesto juznije u mjestu Buna, bila stacionirana regularna osmanska vojska u jacini od 5.000 Anadolaca. Ova formacija se, zajedno sa Travnickim redifskim (rezervnim) bataljonom nalazila pod komandom brigadira Ali-pase. Medjutim, poslije sluzbene naredbe iz Carigrada, osmanske trupe su se povukle iz Hercegovine, dok se naoruzani Travnicki bataljon rasporedio po gradu. Istovremeno je u Mostar iz Nevesinja stigao Salko Forta sa svojim jedinicama, poslije cega su otpocele pripreme za otpor ulasku austrougarskih okupacionih trupa. Dalje su dogadjaji u gradu tekli prilicno stihijski.
Vodje otpora su se 29. jula 1878. godine sastale u Cejvan-Kethodinoj dzamiji kod Starog mosta, te nakon vijecanja pozvali narod da se sprema za rat. >> Hivzija Hasandedic, Mustafa-Sidki ef. Karabeg, mostarski muftija od 1875. do 1878. godine i okupacija Mostara, “El – Hidaje”, br. 7-8, 229.-230. strana.<< Potom je delegacija otisla u Konak (hucumet), gdje je od osmanskog vojnog zapovjednika Komandanpase zahtjevala da im preda naoruzanje i ratni materijal, ali to ovaj put nisu uspjeli realizirati. Potom su u Kethodinoj dzamiji nastavljene pripreme za otpor okupaciji. Naredni dan je obnovljena agitacija medju narodom, poslije cega su ustanici prinudili Komandanpasu da im preda vojne magacine. Tokom noci se ustanicima pridruzio i Travnicki bataljon. Drugog avgusta je u Mostar stigla vijest o zauzecu Ljubuskog od strane austrougarske vojske. >>Austrougarska XVIII divizija pod komandom feldmarschalleutnanta (general-potpukovnika) Stevana barona Jovanovica presla je, za ustanike sasvim neocekivano, hercegovacku granicu u rejonu Vrgorca (31. jula) i Imotskog (1. avgusta) i bez znacajnijeg otpora otpocela nastupanje u pravcu Mostara. Ova okupaciona vojna formacija bila je sastavljena od tri brdske brigade, jacine 17.080 vojnika, 3.270 konja i 24 topa, dok se u Dalmaciji nalazilo jos oko 10.000 vojnika u sastavu posadnih trupa, koje su sluzile kao rezerva. O XVIII diviziji, jedinicama i komandnom osoblju u njenom sastavu, te operacijama koje je vodila na podrucju Hercegovine blize: Emil Woinovic, In der Herzegowina, Wien und Leipzig 1908, 10 - 96; Vinzens Haardt, Die Occupation Bosniens und der Herzegovina nach verlässlichen Quelle geschildert, Wien 1978., te u objavljenim radovima sa Naucnog skupa Otpor austrougarskoj okupaciji 1878. u Bosni i Hercegovini.<<
Poslije saznanja da okupacione trupe nastupaju prema Mostaru, pred Konakom se okupila velika masa naoruzanih ustanika, kojoj se obratio Ali-efendija Haljevac sa obavjestenjem da je od strane vodstva ustanika u zemlji imenovan vodjom otpora za podrucje Hercegovine. Tom prilikom su svrgnuti Komandanpasa i mostarski mutesarif Mustafa-pasa, a na Tabiji je, pored osmanlijske, izvjesena i ustanicka zastava, sto je bio znak preuzimanja vlasti. >>Hivzija Hasandedic, nav, dj., 229.-230. strana.<< Vodje otpora su se potom okupile u Konaku, te su, svjesni cinjenice da nemaju dovoljno vojnih strucnjaka za uspjesno vodjenje ratnih operacija, ponudili pojedincima iz stare vlasti da se stave na celo pokreta. Muftija Karabeg je odbio ponudu da preuzme vojno zapovjednistvo, pa je predlozio svrgnutog mutesarifa, koji takodjer nije prihvatio ovu duznost, ali je obecao saradnju. U Konak su na vijecanje o daljim aktivnostima pozvani kajmekami Muhamed-beg i Murad-beg, ali rasprave i pregovori nisu donijeli nikakav znacajniji rezultat. Uvidjajuci nesaglasnost vodja i losu organizaciju pokreta, kao i cinjenicu da je zbog ratnih djelovanja izostala ocekivana pomoc iz Bosne, muftija Karabeg je ponovo pokusao ubijediti ustanike u apsurdnost otpora, cime je na sebe navukao njihov bijes. Dogadjaji su dalje izmakli svakoj kontroli, sto je kulminiralo krvoprolicem, odnosno ubistvom mutesarifa i njegovog zeta Ali-bega, potpukovnika Murat-bega, te mostarskog kadije i muftije Karabega. Potom je u Mostaru zavladalo bezvlasce, koje su iskoristile grupice rusilacki nastrojenih ustanika, sto je u gradu izazvalo paniku. Zateceno konzularno osoblje, osim italijanskog, koje je vodilo antiaustrijsku politiku, naslo se u strahu i neizvjesnosti, mada im do ulaska okupacione vojske nije zaprijetila nikakva realna opasnost.
Austrougarske trupe su iz okoline Ljubuskog preko Brotnja nastavile pokrete u pravcu Mostara. Jedinice pod komandom pukovnika Klimburga su pred samim Citlukom imale kratak usputni okrsaj sa ustanicima, poslije cega su se isti povukli prema Mostaru. Nakon ovog sukoba, austrougarska vojska je nastavila pohod prema hercegovackom sredistu. Feldmarschalleutnant Stevan Jovanovic je prethodno uputio proglas stanovnistvu Mostara, koji je sadrzavao prijetnje u slucaju pruzanja otpora, ali i garancije za njihove zivote i imovinu, ako se pokore okupaciji. >>Isto, “El-Hidaje”, br. 9-10, 301. strana.<< Iako su vodje otpora, pored muslimanskog, uspjele animirati i jedan dio pripadnika drugih naroda, ustanicke snage su i dalje bile visestruko manje i losije organizirane, odnosno naoruzane od okupacionih trupa, koje su u medjuvremenu, nakon dodatnog angaziranja 20. pjesadijske brigade, narasle na oko 30.000 ljudi. U ovakvim okolnostima, prvaci pokreta su zakljucili da je otpor nemoguc, pa se dio ustanika povukao prema istocnoj Hercegovini.
Prva brdska brigada pod komandom generala Todorovica, kao prethodnica XVIII divizije, usla je bez otpora u Mostar 5. avgusta 1878. godine. Ostatak vojske je, zajedno sa generalom Jovanovicem, stigao u grad sutradan. Time je okoncana vise od cetiri stoljeca duga osmanska vladavina, tokom koje se Mostar profilirao kao urbano naselje sa orijentalnom fizionomijom i upravni, politicki, ekonomski i kulturni centar Hercegovine.
___________________________________________________________________
"Hrabrost je odbraniti sebe od drugog, a junastvo odbraniti drugog od sebe samog!"
|
|
| 02-27-2010 04:07 |
|
MosHer
brato
Poruka: 653
Location: U. S. of A.
pokretac teme
|
|
NAPOMENA: Tekst koji slijedi je djelo vise autora: Ahmet S. Alicic, Dzemal Celic, Tonci Grbelja, Cedo Kisic, Todo Kurtovic, Zdravko Maric, Miso Pistalo, Zarko Radulovic, Vlado Smoljan, Kresimir Sego, Tvrtko Sulentic i Andjelko Zelenika.
Ovaj tekst je iz knjige “Fotomonografija HERCEGOVINA”, koja je objavljena u septembru 1981. godine.
STARIJE I SREDNJE KAMENO DOBA (PALEOLIT I MEZOLIT)
U vrijeme pojave praljudi i stvaranja prvih ljudskih zajednica, klima, reljef, biljni i zivotinjski svijet na podrucju Hercegovine razlikovali su se od danasnjih. O ovom dalekom dobu postoji vrlo malo podataka, uglavnom dobijenih proucavanjem drugih zona, prije svega centralne i sjeverne Evrope. Otprilike prije 2,5 miliona godina nastupilo je takozvano “cetvrto” veliko razdoblje u razvoju Zemlje (kvartar) koje su karakterizirale snazne klimatske oscilacije. One su se kretale od relativno toplih do ekstremno hladnih epoha o kojima je sustinski zavisio biljni i zivotinjski svijet. U alpskom prostoru, na sjeveru Evrope i na vrhovima najvisih planina u nasoj domovini postojao je tada vjecni led, zbog cega se to doba popularno naziva “ledenim dobom”.
Na juznoslavenskom podrucju prvi uspravljeni covjek pojavio se upravo u kvartaru (Sandalja u Istri) pa je o tom periodu nuzno iznijeti najvaznije podatke. Negdje izmedju 2 000 000. i 800 000. godine (prije nove ere) covjek je ovladao vatrom i izradom prvih kamenih orudja i oruzja. Tada su organizovani i prvi oblici zajednickih prebivalista.
Blizina Sredozemnog mora i prilicna udaljenost od ogromnih masa alpskog vjecnog leda i leda na sjeveru Evrope, te povezanost doline Neretve sa Jadranskim i Sredozemnim morem obezbjedjivali su tadasnjoj Hercegovini trajno blaze klimatske uslove od onih koji su vladali sjevernije od tih krajeva, cak i u najekstremnijim periodima zahladjenja zemaljske kugle. Vjecni led postojao je samo na najvisim vrhovima hercegovackih planina. U vrijeme kada su ogromni dijelovi Evrope bili prekriveni debelim ledenim pokrivacem, Hercegovina je imala suroviju ili topliju klimu, ali uglavnom trajne uslove za odrzavanje zivota. U najhladnijem periodu zadnjeg ledenog doba (wurmskog) razina Jadranskog mora je bila niza za oko 100 metara od danasnje pa tada sjeverni Jadran nije ni postojao. Usce Neretve u to doba bilo je mnogo zapadnije nego danas. Njeno nekadasnje korito veoma je uocljivo na danasnjem morskom dnu.
U Hercegovini za sada postoji samo jedno prebivaliste paleolitskog covjeka: polupecina Badanj kod Stoca u kanjonu rijeke Bregave. Nalaziste je otkriveno tek 1976. godine pa su istrazivanja u pocetnoj fazi. Sigurno se moze reci da su ljudi ovde zivjeli u periodu izmedju 16 000 i 12 000 godina prije nove ere. Ovde je otkriven ogroman broj kamenih orudja odbitaka i vece kolicine fragmenata zivotinjskih kostiju koje, za sada, nisu determinirane. Najveci znacaj ima velika ostecena gravura konja napadnutog sa nekoliko strelica, urezana na kosoj plohi velikog kamenog bloka. Gravura konja u Badnju je prvi dokaz umjetnosti paleolitskog covjeka na Jugoistoku Evrope pa se zbog velike starosti s pravom ubraja u najznacajnija umjetnicka djela nastala na nasem tlu.
Paleolitu se sigurno moze ubrojati jos jedan kameni “rucni siljak” otkriven na Velikoj gradini u Varvari kod Prozora bez tacnijih podataka o okolnostima nalaza. Ovaj artifakt je star oko 30 000 godina.
O paleolitu i mezolitu u Hercegovini nesto vise podataka daje cuvena polupecina Crvena stijena iznad rijeke Trebisnjice kod Bilece, smjestena na teritoriji opstine Niksic, na samoj granici s Hercegovinom. U ovoj paleolitskoj stanici iskopavanja nisu doprla do dna kulturnih slojeva iako je dostignuta dubina od 20 do 30 metara. No pronadjeno je dosta kremenih i kostanih orudja. Najstariji slojevi iz Crvene stijene stari su oko 160 000 godina, a najmladji oko 4 000 godina. Analize materijala utvrdile su da su u okolini Crvene stijene rasli uglavnom borovi i da je bilo nesto i jasena. Ostaci kostiju dokazuju da su na tom podrucju i na podrucju Hercegovine tada zivjeli vukovi, fosilni smedji medvjedi, mali medvjedi mediteranske vrste, leopardi, divlji konji, golemi jeleni, divokoze, kozorozi, kompnene kornjace, snjezni zecevi, mocvarne i snjezne jarebice.
U Zelenoj pecini iznad vrela Bune kod Mostara pronadjeni su brojni ostaci kostiju paleolitskih zivotinja, ali bez tragova prisustva paleolitskog covjeka.
Jedini fizicki ostatak pracovjeka u Hercegovini pronadjen je u polupecini Badanj kod Stoca.
MLADJE KAMENO DOBA (NEOLIT)
Otprilike prije 7 500 godina pocinje u nasim krajevima neolitsko (mladje kameno) doba, koje se zavrsava prije oko 4 000 godina. U prelaznom periodu izmedju mezolita i neolita javljaju se prvi zaceci zemljoradnje i pripitomljavanja zivotinja, sto karakterizira ekonomiku neolita, ali se u to doba kod nas jos ne javljaju druge karakteristike neolitskih civilizacija. Osnovne oznake novog, neolitskog doba su: primitivna zemljoradnja, stocarstvo, trajna naselja, keramicki proizvodi i orudja od glacanog kamena. Mozda vec tada dijelom ogoljene povrsine Hercegovine uslovile su nastanak zivota u pecinama i rijedju pojavu otvorenih naselja u dolinama rijeka i u poljima.
Geografski polozaj Hercegovine bio je presudan za fizionomiju neolitskih kultura tadasnje Hercegovine.
U starijem neolitu na podrucju Hercegovine postojala su ljudska prebivalista (nosilaca impreso kulture) u Crvenoj stijeni povise Trebisnjice, Zelenoj pecini iznad vrela Bune i u pecini Pec-Mlini iznad vrela Tihaljine kod Gruda, te jedno trajnije naselje na Cairu kod Stoca. Veci broj starijih neolitskih (malih) naselja otkriven je na livadama i njivama u okolini Posusja.
To su sljedeci lokaliteti impreso kulture: Vukove njive i Ilcinova lazina u Gracu, Srednji brig, Ponori, Grmi, Vrijovacki brig i Uza u Gornjem polju kod Graca, Pratarusa u Gornjem polju kod sela Batin, Brig uz Bagarusu kod sela Batin, Mostina u Gornjem polju blizu Topala i Nozinacki brig u Gornjem polju ispod sela Rastovace.
U srednje neolitsko doba (danilska kultura) postojala su prebivalista u Crvenoj stijeni kod Bilece i Zelenoj pecini iznad vrela Bune, i vece naselje na Cairu u Stocu. Najvece kasnoneolitsko naselje (hvarsko-lisicicke kulture) u Lisicicima kod Konjica danas se nalazi na dnu Jablanickog jezera. Pripadnici iste (hvarske) kulturne grupe zivjeli su u pecinama Crvena stijena i Zelena pecina. Do danas na podrucju Hercegovine nisu otkriveni grobovi neolitskog stanovnistva.
Istrazivanjem neolitskih prebivalista i naselja utvrdjeno je da je tokom cijelog neolita na podrucju danasnje Hercegovine lov imao glavnu ulogu u zivotu i prehrani stanovnistva sto je i razumljivo s obzirom na male povrsine plodne zemlje. Svugdje gdje su za to postojali uslovi neolitski stanovnici su obradjivali zemlju. Za sada sigurno znamo da su proizvodili psenicu, jecam i raz i da su i dalje sakupljali jestive plodove u prirodi i vadili morske skoljke u priobalnim naseljima.
Cini se da za neke sukobe izmedju neolitskih grupa nije postojala niti ekonomska potreba. Krajem neolita mnoga se naselja koja u to doba nisu utvrdjena iz ravnih, lako pristupacnih terena premjestaju na brezuljke gdje se lakse moglo braniti, sto je direktno bilo prouzrokovano prodorom novih, pokretnih i bolje organizovanih grupa. Nestankom neolitskih kulturnih grupa i pojavom novih kultura u nasim krajevima zapocinje eneolit (bakreno doba).
(Nastavlja se)
___________________________________________________________________
"Hrabrost je odbraniti sebe od drugog, a junastvo odbraniti drugog od sebe samog!"
|
|
| 03-02-2010 01:30 |
|
MosHer
brato
Poruka: 653
Location: U. S. of A.
pokretac teme
|
|
|
| 03-05-2010 05:24 |
|
MosHer
brato
Poruka: 653
Location: U. S. of A.
pokretac teme
|
|
*NAPOMENA: Tekst koji slijedi je djelo vise autora: Ahmet S. Alicic, Dzemal Celic, Tonci Grbelja, Cedo Kisic, Todo Kurtovic, Zdravko Maric, Miso Pistalo, Zarko Radulovic, Vlado Smoljan, Kresimir Sego, Tvrtko Sulentic i Andjelko Zelenika.
Ovaj tekst je iz knjige “Fotomonografija HERCEGOVINA”, koja je objavljena u septembru 1981. godine.
Prve bakrene predmete (najcesce bakrene, rijetko zlatne) poznaju i proizvode mladjeneolitske kulturne grupe na podrucju nase zemlje, pa ipak se vrijeme pojave najstarijih bakrenih predmeta ne smatra pocetkom eneolita (bakrenog doba). Eneolit je u nasim krajevima vrijeme pojave novih kulturnih grupa koje se, prije ili kasnije, javljaju na vecini nekadasnjih podrucja neolitskih kulturnih grupa. Nove su kulturne grupe nastale na nasem tlu, uglavnom, uslijed prodora etnickih grupa iz prostora oko Kaspijskog jezera i njima srodnih grupa koje su u Evropu dospjele preko Male Azije dolinama Vardara i Morave. Te, dobro organizovane, ocigledno dobro prodorne grupe zapocele su jezicki i etnicki proces indoevropeizacije tadasnje Evrope. Kod nas eneolitsko doba obuhvata vrijeme izmedju 3 300. i 1 800. godine prije nove ere.
Prema broju nalazista, velicini podrucja rasprostiranja i snazi ekspanzivnosti na cijelom juznoslavenskom teritoriju najznacajnija je vucedolska (slavonska) kultura ciji su nosioci prodrli niz istocnu jadransku obalu sve do danasnje Albanije. Jedino naselje nosilaca vucedolske kulture, izmijesano s elementima badensko-kostolacke te retardirane neolitske hvarsko-lisicicke kulture, otkriveno je u Varvari kod Prozora (Velika gradina).
Novodosli stepski stanovnici s istoka prodrli su vrlo duboko u sjeverozapadni Balkan, o cemu najbolje svjedoci keramika i dva groba nosilaca ove kulture otkrivena u gomili “Ljeskova glavica” u Ljubomiru kod Trebinja.
Sve ucestalija proizvodnja bakra i njegova sve cesca upotreba za proizvodnju oruzja sigurno su znacile revoluciju u tehnici ratovanja, ali pojava metalnih orudja ne odrazava se u eneolitskoj privredi. Ona je skoro identicna sa neolitskom. Zbog velikih migracija i cestih ratnih sukoba naselja se grade na brezuljcima i utvrdjuju se.
Osim spomenutih nalazista eneolitskom dobu Hercegovine pripadaju jos prebivalista u pecini Badanj kod Stoca, Zelenoj pecini na vrelu Bune kod Mostara, u pecini Pec-Mlini na vrelu Tihaljine kod Gruda i jos jedna gomila u Uksicima na Ljubomirskom polju kod Trebinja.
Intenzivna proucavanja bronzanog doba (1800. - 700. godine prije nove ere) Hercegovine omogucila su bolje poznavanje ovoga doba nego starijih perioda.
Najveci znacaj za proucavanje bronzanog doba Hercegovine ima relativno dobro istrazeno i prouceno naselje Velika gradina na vrelu Rame, u Varvari kod Prozora, sa bogatim arheoloskim materijalom iz svih perioda izmedju kasnog eneolita i pocetka zeljeznog doba (priblizno izmedju 1900. i 700. godine prije nove ere). Veliku gradinu u Varvari je na samom pocetku bronzanog doba zaposjelo novo, strano stanovnistvo kojem se staro stanovnistvo prilagodilo i u njemu se postepeno izgubilo. Iako su brojni stariji keramicki elementi produzili zivot, najznacajniji keramicki materijal ranog i srednjeg bronzanog doba (1650. - 1250. godine prije nove ere) sastavni je dio nove hercegovacko-srednjedalmatinske “cetinske kulture”, nazvane tako prema rijeci Cetini oko cijeg su gornjeg toka otkrivene mnogobrojne gomile sa grobovima nosilaca ove kulture. Zivot naselja u Varvari se od pocetka do kraja bronzanog doba odvijao kontinuirano i mirno. Vrlo znacajno je da se u Varavari od srednjeg bronzanog doba pa do kraja zivota u ovom naselju razvija proizvodnja bronzanih predmeta.
Od nalazista ranog bronzanog doba, osim Varvare, treba spomenuti utvrdjena naselja Trogradinu, Necajno kod Gruda, Gradinu iznad Osanica kod Stoca, prebivaliste Zelenu pecinu na vrelu Bune kod Mostara i gomile s grobovima iz Uksica na Ljubomirskom polju i gomilu “Ljeskovu glavicu” u Ljubomiru, kamene gomile iz Cepelice kod Bilece, Osanica kod Stoca i iz Doca kod Gruda.
U vrijeme izmedju XI i IX vijeka prije nove ere moze se datirati depo bronzanih srpova, sjekira i kopalja iz okoline Ljubuskog. Osmom vijeku prije nove ere pripadaju depo bronzanog nakita iz Vitine kod Ljubuskog, depo razlicitih bronzanih objekata iz Krehina Graca kod Citluka i bronzane kopce iz jedne gomile u Gubavici kod Mostara. Jedan bronzani bodez, pronadjen u kamenoj gomili u Rabini kod Nevesinja, moze se datirati u IX/VIII vijek prije nove ere.
Utvrdjena naselja i ukopavanje veceg broja bronzanih (dragocjenih) predmeta u zemlju govore o nemirnom dobu, o opstoj nesigurnosti stanovnistva, ali nije moguce utvrditi uzroke te nesigurnosti.
Pri kraju bronzanog doba sigurno su vec bili definitivno formirani najznacajniji narodi na juznoslavenskom podrucju koje, u prodoru na istok, kasnije pokoravaju Rimljani. Najznacajnije etnicke grupe bili su Panoni na sjeveru, Iliri na jugozapadu i Tracani na istoku juznoslavenskog podrucja. Vjerovatno su Daorsi, kasnije najpoznatije ilirsko pleme u Hercegovini, vec u to doba zivjeli u istocnoj Hercegovini i na manjim ili vecim podrucjima uz desnu obalu donjeg toka rijeke Neretve.
Bronzanodobni stanovnici Hercegovine sahranjivani su, u pravilu, pod kamenim ili zemljanim gomilama, u skvrcenom polozaju.
ZELJEZNO DOBA I ILIRSKI HELENIZAM
Zeljezni predmeti pojavljuju se u Hercegovini vec tokom VIII vijeka prije nove ere, ali zeljezo tada jos uvijek nije bilo u siroj primjeni. Tek od pocetka VII vijeka prije nove ere moze se govoriti o pocetku zeljeznog doba u ovim krajevima. Potpuni nedostatak zeljezne rude na podrucju Hercegovine i u njenom blizem susjedstvo, te velika potreba za zeljeznim oruzjem, kasnije i za zeljeznim orudjima, gonili su stanovnike Hercegovine na uspostavljanje cvrstih trgovackih veza sa stanovnistvom regija bogatih zeljeznom rudom. Veliki broj zeljeznih kopalja i maceva iz raznih vijekova toga doba, ima oblike i ornamente karakteristicne za velike radionice zeljeznih predmeta u Sanskom Mostu i u Donjoj Dolini kod Bosanske Gradiske, sto nedvosmisleno ukazuje na smjer kretanja i porijeklo tih objekata. Ovo potvrdjuju i istovrsna orudja III i II vijeka prije nove ere iz ilirske nekropole Gostilj kod Skadarskog jezera. Zeljezna troska pronadjena na vecem broju utvrdjenih naselja zeljeznog doba svjedoci o importu i domacoj preradi zeljezne rude.
Za zivot zeljeznodobnog stanovnistva Hercegovine sustinski znacaj imala je povezanost sa Jadranskim morem te blizina Grcke i Italije. Sve ubrzaniji razvoj grcke kulture i civilizacije i grcka kolonizatorska ekspanzija odrazili su se na hercegovacko podrucje narocito nakon osnivanja grckih kolonija na obalama Albanije od VII vijeka prije nove ere, a na juznoslavenskoj obali Jadranskog mora od pocetka IV vijeka prije nove ere.
Istocna Hercegovina i dio zapadne Hercegovine bili su pod dominacijom ilirskog kraljevstva od sredine III vijeka prije nove ere do 168. godine prije nove ere kada ovi krajevi postaju politicki zavisni o Rimskoj Republici. Juzne pokrajine ilirske drzave, smjestene u bliskom sjevernom susjedstvu Grcke, a kasnije i u blizini najstarijih grckih kolonija u Albaniji, vijekovima su se razvijale pod uticajem naprednije grcke kulture, zbog cega je zivot u ilirskim naseljima postajao sve slicniji zivotu stanovnika grckih naselja. Oko kraja IV i pocetka III vijeka prije nove ere grcka kultura je na vecem dijelu ilirske drzave, izmedju ostalog i na podrucju plemena Daorsa u Hercegovini, nadmocno vladala nad elementima ilirske kulture. Od toga doba pa do sredine I vijeka prije nove ere u ilirskim pokrajinama je trajalo doba “ilirskog helenizma”, priblizno u vrijeme helenistickog perioda u grckim pokrajinama. To je razlog sto u istocnoj Hercegovini i uz desnu obalu donjeg toka Neretve zeljezno doba pocinje oko 700. godine prije nove ere, a zavrsava oko 300. godine prije nove ere, kao i u susjednim sjevernijim oblastima. Velike razlike izmedju nacina zivota u zeljeznom dobu i u helenistickom periodu zahtijevali su posebnu obradu helenistickog doba.
(Nastavlja se)
___________________________________________________________________
"Hrabrost je odbraniti sebe od drugog, a junastvo odbraniti drugog od sebe samog!"
|
|
| 03-05-2010 05:29 |
|
|
|
MLADJE KAMENO DOBA (NEOLIT)
Otprilike prije 7 500 godina pocinje u nasim krajevima neolitsko (mladje kameno) doba, koje se zavrsava prije oko 4 000 godina. U prelaznom periodu izmedju mezolita i neolita javljaju se prvi zaceci zemljoradnje i pripitomljavanja zivotinja, sto karakterizira ekonomiku neolita, ali se u to doba kod nas jos ne javljaju druge karakteristike neolitskih civilizacija. Osnovne oznake novog, neolitskog doba su: primitivna zemljoradnja, stocarstvo, trajna naselja, keramicki proizvodi i orudja od glacanog kamena. Mozda vec tada dijelom ogoljene povrsine Hercegovine uslovile su nastanak zivota u pecinama i rijedju pojavu otvorenih naselja u dolinama rijeka i u poljima.
Geografski polozaj Hercegovine bio je presudan za fizionomiju neolitskih kultura tadasnje Hercegovine.
U starijem neolitu na podrucju Hercegovine postojala su ljudska prebivalista (nosilaca impreso kulture) u Crvenoj stijeni povise Trebisnjice, Zelenoj pecini iznad vrela Bune i u pecini Pec-Mlini iznad vrela Tihaljine kod Gruda, te jedno trajnije naselje na Cairu kod Stoca. Veci broj starijih neolitskih (malih) naselja otkriven je na livadama i njivama u okolini Posusja.
To su sljedeci lokaliteti impreso kulture: Vukove njive i Ilcinova lazina u Gracu, Srednji brig, Ponori, Grmi, Vrijovacki brig i Uza u Gornjem polju kod Graca, Pratarusa u Gornjem polju kod sela Batin, Brig uz Bagarusu kod sela Batin, Mostina u Gornjem polju blizu Topala i Nozinacki brig u Gornjem polju ispod sela Rastovace.
U srednje neolitsko doba (danilska kultura) postojala su prebivalista u Crvenoj stijeni kod Bilece i Zelenoj pecini iznad vrela Bune, i vece naselje na Cairu u Stocu. Najvece kasnoneolitsko naselje (hvarsko-lisicicke kulture) u Lisicicima kod Konjica danas se nalazi na dnu Jablanickog jezera. Pripadnici iste (hvarske) kulturne grupe zivjeli su u pecinama Crvena stijena i Zelena pecina. Do danas na podrucju Hercegovine nisu otkriveni grobovi neolitskog stanovnistva.
Istrazivanjem neolitskih prebivalista i naselja utvrdjeno je da je tokom cijelog neolita na podrucju danasnje Hercegovine lov imao glavnu ulogu u zivotu i prehrani stanovnistva sto je i razumljivo s obzirom na male povrsine plodne zemlje. Svugdje gdje su za to postojali uslovi neolitski stanovnici su obradjivali zemlju. Za sada sigurno znamo da su proizvodili psenicu, jecam i raz i da su i dalje sakupljali jestive plodove u prirodi i vadili morske skoljke u priobalnim naseljima.
Cini se da za neke sukobe izmedju neolitskih grupa nije postojala niti ekonomska potreba. Krajem neolita mnoga se naselja koja u to doba nisu utvrdjena iz ravnih, lako pristupacnih terena premjestaju na brezuljke gdje se lakse moglo braniti, sto je direktno bilo prouzrokovano prodorom novih, pokretnih i bolje organizovanih grupa. Nestankom neolitskih kulturnih grupa i pojavom novih kultura u nasim krajevima zapocinje eneolit (bakreno doba).
ZELENA PEÆINA
Neolitsko peæinsko naselje u Blagaju
___________________________________________________________________
|
|
| 03-05-2010 09:52 |
|
MosHer
brato
Poruka: 653
Location: U. S. of A.
pokretac teme
|
|
|
| 03-06-2010 02:23 |
|
MosHer
brato
Poruka: 653
Location: U. S. of A.
pokretac teme
|
|
MLADJE KAMENO DOBA (NEOLIT)
Otprilike prije 7 500 godina pocinje u nasim krajevima neolitsko (mladje kameno) doba, koje se zavrsava prije oko 4 000 godina. U prelaznom periodu izmedju mezolita i neolita javljaju se prvi zaceci zemljoradnje i pripitomljavanja zivotinja, sto karakterizira ekonomiku neolita, ali se u to doba kod nas jos ne javljaju druge karakteristike neolitskih civilizacija. Osnovne oznake novog, neolitskog doba su: primitivna zemljoradnja, stocarstvo, trajna naselja, keramicki proizvodi i orudja od glacanog kamena. Mozda vec tada dijelom ogoljene povrsine Hercegovine uslovile su nastanak zivota u pecinama i rijedju pojavu otvorenih naselja u dolinama rijeka i u poljima.
Geografski polozaj Hercegovine bio je presudan za fizionomiju neolitskih kultura tadasnje Hercegovine.
U starijem neolitu na podrucju Hercegovine postojala su ljudska prebivalista (nosilaca impreso kulture) u Crvenoj stijeni povise Trebisnjice, Zelenoj pecini iznad vrela Bune i u pecini Pec-Mlini iznad vrela Tihaljine kod Gruda, te jedno trajnije naselje na Cairu kod Stoca. Veci broj starijih neolitskih (malih) naselja otkriven je na livadama i njivama u okolini Posusja.
To su sljedeci lokaliteti impreso kulture: Vukove njive i Ilcinova lazina u Gracu, Srednji brig, Ponori, Grmi, Vrijovacki brig i Uza u Gornjem polju kod Graca, Pratarusa u Gornjem polju kod sela Batin, Brig uz Bagarusu kod sela Batin, Mostina u Gornjem polju blizu Topala i Nozinacki brig u Gornjem polju ispod sela Rastovace.
U srednje neolitsko doba (danilska kultura) postojala su prebivalista u Crvenoj stijeni kod Bilece i Zelenoj pecini iznad vrela Bune, i vece naselje na Cairu u Stocu. Najvece kasnoneolitsko naselje (hvarsko-lisicicke kulture) u Lisicicima kod Konjica danas se nalazi na dnu Jablanickog jezera. Pripadnici iste (hvarske) kulturne grupe zivjeli su u pecinama Crvena stijena i Zelena pecina. Do danas na podrucju Hercegovine nisu otkriveni grobovi neolitskog stanovnistva.
Istrazivanjem neolitskih prebivalista i naselja utvrdjeno je da je tokom cijelog neolita na podrucju danasnje Hercegovine lov imao glavnu ulogu u zivotu i prehrani stanovnistva sto je i razumljivo s obzirom na male povrsine plodne zemlje. Svugdje gdje su za to postojali uslovi neolitski stanovnici su obradjivali zemlju. Za sada sigurno znamo da su proizvodili psenicu, jecam i raz i da su i dalje sakupljali jestive plodove u prirodi i vadili morske skoljke u priobalnim naseljima.
Cini se da za neke sukobe izmedju neolitskih grupa nije postojala niti ekonomska potreba. Krajem neolita mnoga se naselja koja u to doba nisu utvrdjena iz ravnih, lako pristupacnih terena premjestaju na brezuljke gdje se lakse moglo braniti, sto je direktno bilo prouzrokovano prodorom novih, pokretnih i bolje organizovanih grupa. Nestankom neolitskih kulturnih grupa i pojavom novih kultura u nasim krajevima zapocinje eneolit (bakreno doba).
ZELENA PEÆINA
Neolitsko peæinsko naselje u Blagaju
Deni, kao i obicno
___________________________________________________________________
"Hrabrost je odbraniti sebe od drugog, a junastvo odbraniti drugog od sebe samog!"
|
|
| 03-06-2010 02:24 |
|
|
|
  |
|
